Trudny projekt Budżetu Częstochowy na 2020 r.

Trudny projekt Budżetu Częstochowy na 2020 r.

Częstochowa konstruując projekt budżetu na 2020 r. wystawia Rządowi RP rachunek na blisko 145 mln zł. To środki, które – zdaniem władz miast – powinny zostać zrekompensowane z budżetu centralnego, nie licząc strat wynikających z przewidywanego uszczuplenia miejskich dochodów w przyszłym roku.     

Projekt budżetu na 2020 r. zostanie 15 listopada przekazany Radzie Miasta Częstochowy. Dzień wcześniej jego najważniejsze założenia, liczby i problemy zostały zaprezentowane przedstawicielom  mediów.

– Projekt budżetu na 2020 r. to najtrudniejszy budżet miasta, od kiedy jestem prezydentem Częstochowy – mówił w czasie jego prezentacji prezydent Krzysztof Matyjaszczyk. – Częstochowa i inne miasta odczuwają już obecnie, lecz będą jeszcze w większym stopniu w 2020 r. odczuwały skutki negatywnych dla samorządów decyzji parlamentu i rządu, podejmowanych w minionych latach i w ostatnim czasie.

Prezydent zacytował fragmenty art. 167 Konstytucji RP: jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań (…) zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

– Trzeba uczciwie powiedzieć: rządzący zawsze liczyli na to, że samorządy dołożą coś od siebie np. do zadań subwencjonowanych czy zleconych. Trzeba też jednak stwierdzić: nigdy decyzje rządzących przy jednoczesnym braku rekompensat nie miały tak demolującego wpływu na samorządowe budżety – podkreślał prezydent Częstochowy.

Najbardziej jaskrawym przykładem jest zestawienie związane z wysokością subwencji i tym, o ile więcej musi dokładać Częstochowa tylko do subwencjonowanych zadań oświaty (infografika w załączeniu). Subwencjonowanych, czyli takich, które – przynajmniej teoretycznie – powinny być sfinansowane w całości przez Rząd. W tym roku miasto dołoży do nich blisko 110 mln zł, w zeszłym było to 90 mln, gdy – jeszcze w 2015 r. samorząd do tego zakresu zadań, związanego z bieżącym utrzymaniem szkół i płacami nauczycielskimi, dokładał „tylko” 47 mln. W przyszłym roku prognozy mówią o tym, że trzeba będzie znaleźć w miejskim budżecie aż 120 mln zł, mimo że sama subwencja ma wzrosnąć o ok. 26 mln zł. Subwencja nigdy nie pokrywa w całości wzrostu kosztów, a zmiany związane z reformą oświaty czy regulacją płac, zwiększają różnicę między roczną wysokością subwencji a rocznymi kosztami utrzymania oświaty. Od 2015 r. przez ostatnie 5 lat subwencja wzrosła tylko o 22,3%, a koszty dopłat miasta do edukacji zwiększyły się o ponad 155%. Oprócz tego miasto musi jeszcze finansować przedszkola (tylko 6-latki są ujęte w subwencji), gdzie koszty także rosną m.in. wraz z regulacjami nauczycielskich płac. W całości po stronie miasta są także remonty i inwestycje szkolne. Trzeba dodać, że w otrzymywanej subwencji znaczną pulę stanowią środki na szkoły niepubliczne, które miasto jest obowiązane tym placówkom przekazywać.

Należy jeszcze nadmienić, że w obecnym projekcie budżetu na 2020 r. nie jest uwzględniona dopłata do zadań subwencjonowanych w przewidywanej wielkości, więc jest to wydatkowy problem, z którym samorząd będzie się zmagał w ciągu całego przyszłego roku, szukając w budżecie dodatkowych środków (tak, jak m.in. w roku obecnym).     

Krzysztof Matyjaszczyk zaprezentował także symboliczny rachunek, jaki miasto Częstochowa wystawia Rządowi RP na 2020 r. (infografika w załączeniu). Oprócz dokładania do subwencji, miasto w przyszłym roku będzie zmuszone pokryć coraz wyższy ujemny wynik finansowy Miejskiego Szpitala Zespolonego, będący konsekwencją przede wszystkim skutków obligatoryjnej regulacji wynagrodzeń, nieuwzględnionych w kontrakcie z NFZ. Częstochowa dołoży także do zadań zleconych m.in. w zakresie pomocy społecznej, będzie zmagać się ze wzrostem cen energii czy wyższymi opłatami za odprowadzanie wód deszczowych. Do wspomnianego rachunku nie wliczono natomiast przewidywanych ubytków w dochodach miasta z tytułu zmian w podatku PIT (skutki obniżki stawki, zwolnienia z podatku osób do 26. roku życia czy podwyższenia kosztów uzyskania przychodu). Rachunek wydatków opiewa więc na razie na blisko 145 mln zł, jakie powinny zostać w 2020 r. zrekompensowane miastu z tytułu dodatkowych kosztów, będących efektem decyzji i polityki rządzących.

– Proszę nie odbierać tego rachunku politycznie, proszę go odebrać jako głos gospodarza miasta, który apeluje: rządzący nie osłabiajcie samorządów, nie osłabiajcie Częstochowy, bo w efekcie osłabiacie Polskę jako całość, możliwości jej rozwoju oraz możliwości zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności – konkludował prezydent Częstochowy.

Projekt budżetu Częstochowy na 2020 r. jest więc budżetem drastycznych oszczędności w wielu sferach oraz konieczności posiłkowania się dodatkowym kredytem. Jak podkreśla prezydent nie jest to kwestia złego zarządzania miejskimi finansami, tylko stan wyższej konieczności. Takie a nie inne propozycje są wynikiem niemożliwości „dopięcia” przyszłorocznego budżetu, w celu realizacji zadań własnych, zleconych i tych inwestycji, które muszą być zrealizowane, bo są niezbędne i miasto zdobyło na nie unijne dofinansowanie.

Prezentacja projektu budżetu miasta na 2020 r. 

Projekt budżetu na rok 2020 jest przekazywany Regionalnej Izbie Obrachunkowej, a 15 listopada będzie przekazany Radzie Miasta.

Przygotowanie budżetu na rok 2020 odbywało się z uwzględnieniem decyzji podjętych przez stronę rządową i ich wpływu na  finanse samorządowe

Projektowanie tego budżetu było szczególnie trudne z uwagi na znaczące zmniejszenie przez stronę rządową należnych miastu dochodów.
W związku z tym wydatki zapisane w projekcie dla wielu dziedzin świadczonych przez miasto usług są niższe, niż w latach poprzednich.

Na budżet roku 2020 mają wpływ mają m.in. następujące zmiany, których finansowe skutki – korzystne dla części mieszkańców – będą jednak wpływać ujemnie na dochody samorządu i powinny zostać przez budżet centralny zrekompensowane:

– wprowadzone zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych zatrudnionych do 26. roku życia;
– obniżenie skali podatkowej z 18 do 17%;
– zwiększenie kosztów uzyskania przychodów  z tytułu stosunku pracy;
– zwiększenie minimalnego wynagrodzenia oraz wyłączenie z jego podstawy dodatku stażowego;
– wzrost o 22% odpisu na zakładowy fundusz  świadczeń socjalnych;
– skutki wzrostu płac nauczycieli.

Zmiany te mają istotny wpływ na kształt zarówno strony dochodowej jak i wydatkowej miejskiego budżetu. Zostały one dokonane bez adekwatnych  dla samorządów  rekompensat finansowych.  Miasto Częstochowa nie odnotowuje obecnie takiego poziomu dochodów, który pozwoliłby na zabezpieczenie niezbędnych i koniecznych wydatków.

Wielkości w projekcie budżetu na rok 2020 kształtują się następująco:

Dochody ogółem – 1 mld 545 mln zł
Wydatki ogółem – 1 mld 615 mln zł
W tym: bieżące – 1 mld 303 mln zł, majątkowe– 311 mln zł.        

Dochody miasta tworzą:

Dotacje celowe to dochody, które mogą być przeznaczone wyłączenie na określony, wskazany cel. Wzrost tych dochodów odnotowano głównie w działach dotyczących rodziny i pomocy społecznej. Obsługa zadań zleconych nie została w pełni zabezpieczona w ramach przyznanych dotacji. Pomimo wzrostu dotacji celowych – wynikającego głównie z wypłaty świadczeń, zwłaszczas w ramach poszerzonego programu 500+ – miasto, aby zabezpieczyć należyte wykonanie wszystkich zadań zleconych, musi z budżetu miasta wyasygnować kwotę  ponad 7 mln zł.

Subwencje: w tym subwencja oświatowa wzrasta w stosunku do aktualnej kwoty na rok 2019 o 25 997 606 zł. Wzrost ten nie zabezpiecza jednak wydatków miasta, które powinny być sfinansowane subwencją. Przyznana subwencja oświatowa nie wystarcza nawet na pokrycie wynagrodzeń. Różnica pomiędzy przyznaną subwencją oświatową, a potrzebami w zakresie realizacji subwencjonowanych zadań oświatowych wyniesie aż 120 204 980 zł. Finansowanie oświaty przekroczy w 2020 roku poziom 515 mln zł.

Dochody własne nie wykazują w projekcie realnego wzrostu, a główne ich źródło, jakim są udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, zostało w stosunku do 2019 roku zmniejszone. To efekt zmian w podatku PIT.

Średniorocznie w okresie ostatnich trzech lat dochody te wzrastały o 8,7%. Przyjmując tę dynamikę na 2020 rok  źródło to powinno wzrosnąć o ok. 30 mln zł. Natomiast przyjmując wzrost udziałów równy tylko wzrostowi prognozowanemu w projekcie budżetu państwa Produktu Krajowego Brutto tj. o 3,7%, to udziały powinny być wyższe od planowanych na 2019 rok o 12,7 mln zł.
Wprowadzenie ustawowych ulg podatkowych, obniżenie skali podatkowej i jednoczesne zwiększenie kosztów uzyskania przychodów ze stosunku zatrudnienia spowodowało jednak obniżenie planowanych dla miasta wpływów z tego tytułu o 496 tys. zł, poniżej planu 2019 roku. Szacunku na 2020 rok dla tego tytułu dochodów dokonało Ministerstwo Finansów.

Wydatki budżetu miasta wytyczone przez możliwości strony dochodowej ustalono na poziomie 1 mld 615 mln zł, z tego wydatki bieżące 1 mld 303 mln zł, a wydatki majątkowe 311 mln zł.

Ponad 19% budżetu miasta ma być przeznaczone na inwestycje planowane do realizacji w roku 2020, z tego: 231 mln zł na projekty współfinansowane środkami UE, 70 mln zł na programy i zadania kontynuowane oraz 8 mln zł na zadania inwestycyjne w ramach budżetu obywatelskiego.

Do najwyższych kwotowo inwestycji należą:
– rozbudowa DK-46 – ulicy Głównej i ulicy Przejazdowej wraz z budową obejścia ul. Św. Barbary do ul. Pułaskiego w Częstochowie – 78 mln 482 tys. zł
– przebudowa alei Wojska Polskiego – DK 1 w Częstochowie – 76 mln 852 tys. zł
– budowa węzłów przesiadkowych na terenie miasta Częstochowy – 34 mln 407 tys. zł
– przebudowa i rozbudowa budynku Ratusza Starej Częstochowy wraz z zagospodarowaniem terenu – 19 mln 23 tys. zł
– budowa kompleksu sportowo – rekreacyjnego Park Wodny – 18 mln 789 tys. zł
– odwodnienie dzielnicy Północ w Częstochowie – 13 mln 999 tys. zł
– program budowy i przebudowy ulic oraz dróg lokalnych – 11 mln 26 tys. zł
– termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w Częstochowie – etap I i II – 7,5 mln zł
– rozbudowa i modernizacja Szkoły Podstawowej nr 47 – 5 mln 100 tys. zł
– budowa Zielonej Promenady Śródmiejskiej w Częstochowie  – 3 mln 98 tys. zł
– budowa, modernizacja budynków mieszkalnych – 1,7 mln zł.

W przypadku „Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie” trwa jeszcze procedura przetargowa, a miasto nie ma jasnej deklaracji ze strony Ministerstwa Sportu i Turystyki, na jakie wsparcie może obecnie liczyć (wystąpiło w tej sprawie do Ministerstwa). Nie wiadomo więc na razie, jaka kwota i jakie źródła finansowania inwestycji miałyby zostać wpisane do projektu budżetu. Władze miasta liczą, że sprawa związana z montażem finansowym inwestycji oraz przetargiem wykonawczym na przebudowę stadionu Rakowa wyjaśni się w toku prac Rady Miasta nad projektem budżetu i uda się znaleźć jakieś rozwiązanie.

Wydatki bieżące w projekcie budżetu 2020 r. skalkulowane zostały na poziomie 1 mld 303 mln zł. Wzrost wydatków bieżących w stosunku do uchwały budżetowej przyjętej na rok 2019 dotyczy m.in. zadań z zakresu:

– rodziny i zadań z zakresu pomocy społecznej – wzrost o 107 mln zł
– oświaty i edukacyjnej opieki wychowawczej – wzrost o 63 mln zł (w tym 42 mln zł skutki regulacji wynagrodzeń nauczycieli, które powinny być w całości pokryte z subwencji)
– systemu gospodarowania odpadami komunalnymi –  wzrost o 30 mln zł.

Niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne wpłynęły na wielkość programów dedykowanych mieszkańcom naszego miasta. Niemniej jednak w projekcie przewiduje się kontynuację:

– wsparcia lokalnych inicjatyw mieszkańców,
– programów z zakresu pomocy społecznej i ochrony zdrowia,
– modernizacji obiektów publicznych,
– dofinansowania pobytu dzieci w niepublicznych żłobkach i klubach dziecięcych,
– realizacji inwestycji o szczególnym znaczeniu dla mieszkańców,
– likwidacji barier architektonicznych w miejskich placówkach,
– programu „Akademicka Częstochowa”.
– programu „Dostępny lekarz”
– działań proekologicznych
– szkolenia sportowego dzieci i młodzieży.

Zabezpieczenie niezbędnego poziomu usług dla mieszkańców przy realnym braku  wzrostu dochodów i jednoczesnym gwałtownym wzroście kosztów utrzymania każdego realizowanego przez miasto zadania, a także zabezpieczenie środków na zadania inwestycyjne kontynuowane i wkładu do zadań współfinasowanych środkami unijnymi, wymusiło zaplanowanie w budżecie dodatkowego kredytu w wysokości 50 mln zł (będzie to kredyt z EBI przeznaczony na sfinansowanie inwestycji, które wcześniej w większym stopniu mogły być finansowane ze środków własnych).

Bilans budżetu miasta na rok 2020 w jego projekcie to:

– dochody ogółem 1 mld 545 mln zł,
– wydatki ogółem 1 mld 615 mln zł,
– deficyt 69 mln 723 tys. zł.

Wykazany w projekcie deficyt wynika głównie z:

– braku wzrostu dochodów;
– ubytku dochodów w udziałach w PIT;
– regulacji płacowych w oświacie i braku ich pokrycia subwencją oświatową;
– kontynuacji dużych projektów inwestycyjnych.

Projekt budżetu w obecnym kształcie spełnia wszystkie ustawowe wskaźniki.

W przypadku przyjęcia innych wielkości niż ujęte w projekcie ustawy budżetowej państwa zajdzie konieczność dokonania zmian w miejskim budżecie. Z informacji finansowych analityków wynika, iż mogą to być kolejne zmiany niekorzystne dla strony samorządowej.

Prezentacja projektu budżetu na 2020 r. w załączeniu. 

Na podstawie materiału Wydziału Budżetu i Analiz UM

social position