3 maja – rocznica III Powstania Śląskiego

W Święto Narodowe 3 Maja, będące 226. rocznicą Konstytucji oraz 96. rocznicą wybuchu III Powstania Śląskiego władze Częstochowy oddały hołd powstańcom, których kwatery znajdują się na cmentarzu św. Rocha.

W walkach o polski Śląsk zginęło w 1921 r. 15 częstochowian, ponad 100 odniosło rany .

Częstochowa w III Powstaniu Śląskim

“Bez Górnego Śląska możemy mieć wolność polityczną, ale nie unikniemy niewoli ekonomicznej, nie przestaniemy być zależni od innych potęg państwowych” – głosił częstochowski przewodniczący Komitetu Plebiscytowego Ludomir Nieprzecki w sierpniu 1920 r. W pracę Komitetu Plebiscytowego zaangażowało się wiele znanych postaci naszego miasta – inż. B. Hłasko, adw. Stanisław Kozicki, prof. Witold Fidler, .

Spis Górnoślązaków w okręgu częstochowskim wykazał 685 osób uprawnionych do udziału w plebiscycie, w tym ponad 200 osób zamieszkałych w samej Częstochowie. Od stycznia 1921 r. Komitet Plebiscytowy rejestrował głosujących w swoim biurze w alei Najświętszej Maryi Panny 67, drugie biuro otwarto na Rakowie (dzielnica ta nie należała jeszcze wówczas do miasta). W lutym powstał też odrębny Komitet Plebiscytowy przy urzędzie gminy żydowskiej. Na dworcach kolejowych przy Piłsudskiego i na Stradomiu uruchomiono biura informacyjne i herbaciarnie dla przybywających na plebiscyt. Przygotowano też dla nich kuchnie polowe na Stradomiu i na Jasnej Górze.

Rozstrzygniecie Rady Ambasadorów oparte na wynikach plebiscytu uznano w Częstochowie za krzywdzące. Na wieść o projekcie podziału Śląska, w dniu święta narodowego 3 Maja, przeprowadzono pochód solidarnościowy liczący ponad 30 tys. ludzi. Pochód zakończył się wiecem pod Ratuszem i przyjęciem stanowiska wspierającego rozpoczęte właśnie III Powstanie. 
W tym samym dniu na pomoc powstańcom wyruszyły grupy ochotników, w tym grupa pod dowództwem por. Franciszka Czarneckiego i grupa podchorążego Ondrasika. Obie grupy uczestniczyły w walkach o Lubliniec i Dobrodzień. Wieczorem 3 maja do powstania dołączyła grupa ochotników – uczniów Państwowego Seminarium Nauczycielskiego pod dowództwem Mieczysława Gładysza. W tej grupie walczył m.in. Ignacy Ziental, poległy w walce pod Pludrami. Pogrzeb tego ucznia Seminarium Nauczycielskiego, uczniów gimnazjum im. Sienkiewicza – Jana Golińskiego i Kazimierza Gomoliszewskiego oraz innych osób stał się wielką demonstracją patriotyczną blisko 50 tys. częstochowian. Ogółem w walkach w III Powstaniu zginęło 15 częstochowian, ponad 100 zostało rannych.

Bezpośredniej pomocy powstańcom udzielała także częstochowska służba zdrowia. Dr Władysław Kahl zorganizował wraz z siostrami PCK Ochotniczą Kolumnę Sanitarną. W szpitalach częstochowskich leczyło się ponad 200 rannych. Oddział PCK wyekwipował pociągi sanitarne w pościel i bieliznę, dostarczył też zaopatrzenie szpitalowi wojskowemu w Lublińcu.
Zbiórką darów i organizowaniem pomocy zajmował się Komitet Plebiscytowy pod przewodnictwem Ludomira Nieprzeckiego. Skład Komitetu wzmocniło przystąpienie prezydenta Józefa Marczewskiego, przewodniczącego Rady Miasta dra Stanisława Nowaka, dyrektora Gimnazjum im. Sienkiewicza – Wacława Płodowskiego i innych. Równolegle działał “lewicowy” Komitet Obrony Śląska pod przewodnictwem Wacława Kuropatwińskiego i PPS-owca Józefa Dziuby. W ciągu pierwszych dziesięciu dni do redakcji “Gońca Częstochowskiego” wpłynęło 145 tys. marek przekazanych przez społeczność miasta.

Po zawieszeniu broni Górnoślązacy ponownie przybyli do Częstochowy. 2 VII 1921 r. w kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze miała miejsce symboliczna uroczystość. Mieszkańcy Lwowa, weterani powstania 1863 r. i kilkunastoletni żołnierze “Orlęta” przekazali powstańcom śląskim ufundowany dla nich sztandar.